Ποδοσφαιρικό Θαύμα ή Στρατηγική Μαεστρία;

Ισλανδικό ποδόσφαιρο: Ποδοσφαιρικό Θαύμα ή Στρατηγική Μαεστρία;

Η ποδοσφαιρική και όχι μόνο Ευρώπη υποκλίνεται τις τελευταίες μέρες στα ποδοσφαιρικά επιτεύγματα των Ισλανδών. Οι Άγγλοι από το βράδυ της Δευτέρας παραμιλούν και πολλοί παρομοιάζουν την πορεία των Ισλανδών με αυτή της Εθνικής Ελλάδος του 2004. Ανεξάρτητα του τι θα είναι το τελικό αποτέλεσμα του Κυριακάτικου αγώνα με τη Γαλλία και κατ’ επέκταση της τελικής θέσης που θα καταλάβουν στο τουρνουά, οι Ισλανδοί έχουν πετύχει να καθιερωθούν, κατά την άποψη μου, στην ελίτ των «μικρομεσαίων» και σίγουρα στους πολύ υπολογίσιμους των «μεσαιομεγάλων».

Τι είναι όμως αυτό που συνθέτει το μυστικό της Σκανδιναβικής αποκάλυψης; Είναι άλλο ένα πρόσκαιρο και περαστικό αθλητικό θαύμα ή αποτέλεσμα μεθοδικής δουλειάς και μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασμού;

Ο Γκάρι Λίνεκερ, ως σχολιαστής της Αγγλικής τηλεόρασης, σε μια έκρηξη πρωτοφανούς ειλικρίνειας και ίσως υπερβολικής υπεροψίας, έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι η Αγγλία αποκλείστηκε από μια χώρα με περισσότερα ηφαίστεια παρά επαγγελματίες ποδοσφαιριστές. Πως είναι όμως δυνατό να πιστέψει αυτός ή και οποιοσδήποτε άλλος ότι στους «Κύριους Δείκτες Επίδοσης» (key performance indicators) της Ισλανδικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας θα είχε συμπεριληφθεί αυτή η αριθμητική σύγκριση στην οποία αναφέρθηκε ο Λίνεκερ; Αστεία πράγματα, αλήθεια. 

 Η Ισλανδία της 39ης θέσης σε συλλογικό επίπεδο στην κατάταξη της ΟΥΕΦΑ, της 34ης θέσης στην κατάταξη της ΦΙΦΑ και των 300,000 κατοίκων (κατά προσέγγιση), όπως εύστοχα σημείωσε απαρίθμητες φορές ο Αντρέας Πογιατζής στην κρατική τηλεόραση, κέρδισε την πρόκριση στα τελικά της φετινής διοργάνωσης με ρεκόρ βαθμών για τη χώρα και ενώ είχε προηγηθεί η πρόκριση της στα playoffs των προκριματικών του Μουντιάλ του 2014, όπου είχε αποκλειστεί από την τελική φάση από την Κροατία. Μάλιστα η ίδια σχεδόν φουρνιά ποδοσφαιριστών είχε κερδίσει την πρόκριση της στα τελικά του Euro 2011 στην ηλικία U21. Με άλλα λόγια, η Ισλανδία κτύπησε ξανά την πόρτα μεγάλης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης και πέτυχε και δείχνει την τελευταία πενταετία τουλάχιστον μια συνέπεια και μια σταθερή γεωμετρική πρόοδο. Άξιο αναφοράς ότι το 2012 η Ισλανδία κατείχε την 131η θέση στην κατάταξη της ΦΙΦΑ.

Για σκοπούς απλής σύγκρισης, η Κύπρος μας σήμερα κατέχει την 84η θέση στην κατάταξη της ΦΙΦΑ και τη 19η θέση στην κατάταξη της ΟΥΕΦΑ, ασχέτως που ο πληθυσμός μας είναι υπερδιπλάσιος αυτού της Ισλανδίας και οι Σύλλογοι μας έχουν καταγράψει σημαντικότατες διεθνείς επιτυχίες τα τελευταία δέκα τουλάχιστον χρόνια. Σε εθνικό επίπεδο, δυστυχώς, δεν έχουμε καμία σημαντική επιτυχία ούτε καν αξιοπρόσεκτη πορεία να επιδείξουμε, πέραν από κάποιες θριαμβευτικές εντός έδρας νίκες επί μεγάλων αντιπάλων, που εκ του αποτελέσματος κρίνονται ως απλές αναλαμπές.

Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις και οδηγίες της ΦΙΦΑ σε σχέση με την «Εκπαίδευση και Ανάπτυξη» ποδοσφαιριστών (Training and Development) και το «Σχέδιο Απόδοσης Αλληλεγγύης» (Solidarity Compensation), οι ανεπτυγμένες ποδοσφαιρικά χώρες παράγουν ένα επαγγελματία ποδοσφαιριστή σε κάθε δέκα παιδιά (10%) που ασχολούνται συστηματικά με το άθλημα σε ποδοσφαιρικές ακαδημίες. Στην ίδια την Αγγλία, το BBC και ο Clarke Carlisle είχαν παράξει και προβάλει το 2013 ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Football's Suicide Secret» (Το μυστικό αυτοκτονίας του ποδοσφαίρου) στο οποίο γινόταν αναφορά ότι μόνο το 1% του γενικού πληθυσμού της Αγγλίας θα μπορέσουν να γίνουν επαγγελματίες ποδοσφαιριστές. Σε χώρες όπως η Ισλανδία και η Κύπρος, το ποσοστό αυτό μειώνεται περαιτέρω για λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναλυθούν.Μπορεί εύλογα άρα κάποιος να καταλάβει το λόγο που γίνεται τόσο μεγάλος ντόρος για τον πληθυσμό της χώρας και τη συσχέτιση με το εύρος αλλά και την ποιότητα των ποδοσφαιριστών που απαρτίζουν την εθνική ομάδα της Ισλανδίας.

Στις δε Η.Π.Α. όπου ο αθλητισμός είναι κάτι σαν θρησκεία και το σύστημα ανάπτυξης αθλητών περνά μέσα και από το υφιστάμενο ακαδημαϊκό σύστημα, με πολλά μάλιστα ωφελήματα και πολλαπλές διευκολύνσεις, οι μελέτες έδειξαν ότι σε όλα τα αθλήματα οι πιθανότητες αθλητών στα κολλέγια να γίνουν επαγγελματίες εντός των ΗΠΑ ήταν κάτω του 2%, εκτός του baseball που ήταν στο 2% ακριβώς (Business Insider 2012).  

Οφείλουμε να σημειώσουμε, ασχέτως αν χαϊδευτικά «ψαράδες» τους ανεβάζουμε και «ξυλοκόπους» τους κατεβάζουμε, ότι το υφιστάμενο ρόστερ των Ισλανδών αποτελείτε από ένδεκα ποδοσφαιριστές που παίζουν σε Σκανδιναβικές χώρες και δώδεκα που παίζουν σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ αυτών και παίκτες που αγωνίζονται στην Αγγλία, τη Ρωσσία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία και το Βέλγιο. Η δε εξαγωγή Ισλανδών ποδοσφαιριστών γενικότερα, σύμφωνα με στοιχεία της έγκυρης ιστοσελίδας Transfermarkt, επεκτείνεται και σε χώρες όπως η Ουαλία, η Ολλανδία, Ελβετία και Τουρκία. «Ψαράδες» είπατε;;

Εμβαθύνοντας λίγο την ανάλυση της Ισλανδικής επιτυχίας, που εμφανέστατα σήμερα δεν στηρίζεται στο εθνικό τους πρωτάθλημα, σημειώνουμε ότι λίγοι μέχρι σήμερα έχουν ασχοληθεί με την εξέλιξη της Εθνικής Ισλανδίας σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με τον αναλυτή Τρίκβι Κριστιανσσον (2015) το Ισλανδικό ποδόσφαιρο υπέφερε μέχρι περίπου και το 2003 από έλλειψη έμπειρων και ικανών ποδοσφαιριστών. Η ποδοσφαιρική περίοδος διαρκούσε μόνο 4 μήνες (Μάιο-Σεπτέμβριο) και η διεξαγωγή αγώνων σε χωμάτινα γήπεδα κάθε άλλο παρά μπορούσε να συνάδει με οποιαδήποτε Ευρωπαϊκά πρότυπα της σύγχρονης ποδοσφαιρικής πραγματικότητας.

Ο πρώην τεχνικός διευθυντής της Ισλανδικής Ομοσπονδίας ποδοσφαίρου, Σίγκουρουρ Εΐολφσσον, είχε δηλώσει ότι η ανάπτυξη εγκαταστάσεων ήταν βασικός πυλώνας της ποδοσφαιρικής και γενικά αθλητικής ανάπτυξης. Η ιδιοκτησία των εγκαταστάσεων από τις Δημοτικές αρχές, συνέχισε, και η ταυτόχρονη αξιοποίηση τους από τον επαγγελματικό και μαζικό αθλητισμό, βοήθησε τόσο σε οικονομικό όσο και σε αθλητικό επίπεδο τη χώρα. Δημιουργήθηκαν πολλές κλειστές ποδοσφαιρικές εγκαταστάσεις και η γενιά που προκρίθηκε στο Euro 2011 για U21 μετονομάστηκε η «γενιά των κλειστών γηπέδων». Η φιλοσοφία ανάπτυξης του ποδοσφαίρου, ανέφερε ο πρώην τεχνικός διευθυντής, ήταν βασισμένη στη λογική της συμπερίληψης προσφέροντας όσες περισσότερες ευκαιρίες εκμάθησης και επιμόρφωσης σε προπονητές και ποδοσφαιριστές, τονίζοντας ότι η Ισλανδική Ομοσπονδία επέλεξε να έχει μηδενικό οικονομικό όφελος από αυτά τα προγράμματα, άρα ενθαρρύνοντας περαιτέρω τη συμπερίληψη. Σύμφωνα με το Αγγλικό ειδησεογραφικό δίκτυο BBC σε άρθρο του το Νοέμβριο 2015, η Αγγλική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου εγκαθίδρυσε πρόγραμμα ανάπτυξης ποδοσφαιρικών εγκαταστάσεων τον Οκτώβριο 2014, το οποίο ήταν ακριβώς βασισμένο στο Ισλανδικό εγχείρημα. 

Σε αγωνιστικό επίπεδο, επικεντρώθηκαν στην εκμάθηση τεχνικής του αθλήματος στις ηλικίες 8 μέχρι 12 ετών, έχοντας διασφαλίσει την υψηλή ποιότητα των δεξιοτήτων των προπονητών, όπως φαίνεται πιο πάνω. Κάτι ενδιαφέρον που προκύπτει από την έρευνα, είναι ότι όλα τα ποδοσφαιρικά Σωματεία της χώρας έχουν πολιτική «ανοικτής πόρτας» (open door policy) προσφέροντας ευκαιρίες σε ποδοσφαιριστές μέχρι 18 ετών, με σκοπό να προσελκύσουν τυχών ταλέντα που άργησαν να εξελιχθούν ή άτομα που άργησαν να ενδιαφερθούν για το άθλημα, λόγω της ύπαρξης πολλαπλών αθλητικών ευκαιριών στη χώρα και για άλλα αθλήματα.  Παράδειγμα αυτής της πολιτικής είναι ο νυν διεθνής Φινμπόγκασσον που άρχισε το ποδόσφαιρο στα 15 του χρόνια, προτού λίγα χρόνια μετά αναδειχθεί πρώτος σκόρερ στην Ολλανδία με την Χέρενφεν και μετακομίσει στην Ισπανία για λογαριασμό της Σοσιεδαδ. 

Ο Κρίστιανσσον σημειώνει ότι πολλά νεαρά ταλέντα αξιοποιούν την παγκοσμιοποίηση του ποδοσφαίρου και συνεχίζουν την εκπαίδευση τους εκτός χώρας, αλλά όχι πριν τη συμπλήρωση 16 ετών σε ηλικία. Αυτό το εγχείρημα έχει βοηθήσει και την εξάπλωση του αθλήματος εντός της χώρας και την καλυτέρευση των ποδοσφαιριστών και κατ’ επέκταση της εθνικής ομάδας. Τονίζει ότι τόσο οι προπονητές, οι ποδοσφαιριστές όσο και η ίδια η Ομοσπονδία ποδοσφαίρου δεν σταματούν καθόλου να μαθαίνουν και ταυτόχρονα επιδεικνύουν «ιώβεια» υπομονή, αναγνωρίζοντας ότι το μοντέλο τους δεν αποδίδει πριν το πέρας τουλάχιστον 10 χρόνων. 

Ο ίδιος ο προπονητής της Εθνικής Ανδρών, Σουηδός Λαρς Λάγκερμπακ, σημείωσε σε παλιά του συνέντευξη στο BBC ότι μέρος της ανάπτυξης του ποδοσφαίρου στη χώρα σχετίζεται με τη νοοτροπία και την κουλτούρα της χώρας που αποτελείται από εξαιρετικά σκληρούς δουλευτές που νοιάζονται για την εκπαίδευση και ανάπτυξη τους και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να δουλεύει κάποιος μαζί τους.

 Εν κατακλείδι, όπως παραδέχθηκε και ο Πρόεδρος της Ισλανδικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας στην Αγγλική εφημερίδα «The Guardian», η εξέλιξη βασίστηκε σε απλές και εγνωσμένες πρακτικές από ποδοσφαιρικά ανεπτυγμένες χώρες, καθώς και στην κουλτούρα της χώρας που χαρακτηρίζεται από σωστή νοοτροπία για σκληρή δουλειά και υπομονή.

Καταλήγοντας, έχοντας ήδη τεκμηριώσει ότι η Ισλανδική επιτυχία κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν, καλό θα ήταν να γίνει μια απλή σύγκριση με τα ποδοσφαιρικά δεδομένα της χώρας μας. Αν και οι απλές μέθοδοι και οι ποδοσφαιρικά προηγμένες χώρες είναι και σε εμάς προσβάσιμες, δυστυχώς η Εθνική μας ομάδα παραμένει μακριά από την καταξίωση και την επιτυχία.

Σύμφωνα με τον έγκριτο αθλητικογράφο Πέτρο Χ’ Χριστοδούλου, υστερούμε πολύ σε αθλητική παιδεία και νοοτροπία, ενώ έχουμε αποτύχει στο να προσδώσουμε σωστή εργασιακή ηθική (work ethics) στους νεαρούς ποδοσφαιριστές μας οι οποίοι μεγαλώνουν ποδοσφαιρικά με λανθασμένες εντυπώσεις και εμπειρίες περί επαγγελματισμού.

Προσθέτοντας στα πιο πάνω, ο γραφών σημειώνει το πρόβλημα έλλειψης επαρκή αριθμού ποδοσφαιρικών εγκαταστάσεων που υπάρχει στη χώρα μας, καθώς και την απουσία ολοκληρωμένης, ομοιόμορφης και συγκεντρωτικής αναπτυξιακής στρατηγικής που να τυγχάνει ευλαβικής εφαρμογής από όλους ανεξαιρέτως τους εμπλεκομένους. 

Η συγκέντρωση στο εθνικό συμφέρον και η ανάπτυξη του εθνικού ποδοσφαιρικού προϊόντος, μέσα σε κλίμα υπομονής, ομοιομορφίας και συγκεντρωτισμού, θα μπορούσε να αποδώσει, όπως μας έχουν αποδείξει οι Ισλανδοί.

Αντρέας Θεμιστοκλέους
Διοίκηση Αθλητισμού (MBA, MA, BSc)